Η πελματιαία περιτονία (plantar fascia) είναι μια πυκνή ινώδης ταινία συνεκτικού ιστού που ξεκινά από την πτέρνα και εκτείνεται έως και κάτω από τις κεφάλες των πέντε μεταταρσίων, εκεί δηλ. που αρχίζουν τα δάκτυλα.
Η πελματιαία απονεύρωση είναι το κεντρικό τμήμα της πελματιαίας περιτονίας και βρίσκεται μόνιμα υπό τάση ώστε να διατηρεί την «αψίδα» του ποδιού (την λεγόμενη ποδική καμάρα – Medical arch) με τον ίδιο τρόπο που η τεντωμένη χορδή διατηρεί την καμπύλη ενός τόξου. Εάν η ταινία είναι κοντή/σφιχτή τότε έχουμε υψηλή καμάρα (κοιλοποδια – pes cavus) ενώ εάν έχουμε χαλαρότητα της ταινίας σχηματίζεται χαμηλή κ αμάρα (πλατυποδία – pes planus / flatfoot deformity / flat feet).
Η πελματιαία απονευρωσίτιδα (plantar fasciitis) είναι μια επώδυνη φλεγμονώδης διεργασία που κατατάσσεται στα σύνδρομα υπέρχρησης (overuse syndromes). Είναι μια από τις πιο κοινές αιτίες πόνου στην πτέρνα.
Η φλεγμονή εμφανίζεται στο σημείο που εκφύεται η πελματιαία απονεύρωση από το οστό της πτέρνας και τα συνηθέστερα αίτια της είναι :
-Ορθοστασία, έντονη καταπόνηση και γενικά αυξημένα φορτία με παπούτσια που δεν υποστηρίζουν επαρκώς την ποδική καμάρα
– Ποδική κάμαρα υπερβολικά υψηλή (κοιλοποδια) ή χαμηλή (πλατυποδία)
– Υπερπηνισμός του άκρου πόδα. (΄΄πατά΄΄ περισσότερο το έσω χείλος του ποδιού)
– Σφικτοί μύες στην γαστροκνημία
– Παχυσαρκία
– Σακχαρώδης διαβήτης
– Τραυματισμός
Είναι μια από τις πιο κοινές αιτίες πόνου στην περιοχή της πτέρνας. 10% του πληθυσμού, τουλάχιστον μια φορά και κατά την διάρκεια της ζωής θα παρουσιάσει το πρόβλημα, με διαφορετική σοβαρότητα. Οι γυναίκες προσβάλλονται σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άντρες ενώ η ηλικία που συνηθέστερα εμφανίζεται το πρόβλημα στον κοινό πληθυσμό είναι μεταξύ των 40 και 60 ετών. Άτομα υπέρβαρα, γυναίκες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και όσοι φορούν παπούτσια φθαρμένα και με ανεπαρκή υποστήριξη είναι σε αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν πελματιαία απονευρωσίτιδα. Επιπλέον αποτελεί ίσως την πιο συχνή αιτία πόνου στα πόδια των αθλητών και ιδιαίτερα των δρομέων.
Επίσης σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνουμε σε ακτινολογικό έλεγχο μια οστέινη ανάπτυξη στο κάτω μέρος της οστού της πτέρνας, την λεγόμενη ‘’άκανθα’’ ΄πτέρνας (καθώς στην ακτινογραφία φαίνεται σαν μυτερό αγκάθι).
Η 
άκανθα είναι οστεόφυτο, αποτέλεσμα υποτροπιάζουσας φλεγμονής της πελματιαίας απονεύρωσης: στην περιοχή της χρονίζουσας φλεγμονής σχηματίζεται ουλώδης ιστός στον οποίο εν τέλει εναποτίθενται ΄΄άλατα’’. Οι ασβεστώσεις αυτές σταδιακά στερεοποιούνται πλήρως. Το αξιοσημείωτο είναι ότι αυτός ο – συχνά πολυετής – κύκλος της υποτροπιάζουσας φλεγμονής σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει γίνει καν αντιληπτός από τον ασθενή ο οποίος εκπλήσσεται με το ακτινολογικό εύρημα. Η ύπαρξη της άκανθας προκαλεί ερεθισμό στην γύρω περιοχή του ποδιού με αποτέλεσμα τον έντονο τοπικό πόνο κατά την όρθια στάση, την βάδιση και φυσικά το τρέξιμο.
Στους αθλητές το πρόβλημα της πελματιαίας απονευρωσίτιδας (δηλαδή ο πόνος στο πέλμα των αθλητών) εμφανίζεται κυρίως σε αθλήματα με έμφαση σε άλματα και sprint, αλλά και σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων, καθώς και χορευτές. Η πελματιαία απονευρωσίτιδα εμφανίζεται συχνότερα όσο η ηλικία του αθλητή αυξάνεται ενώ η καταπόνηση σε κακής ποιότητας οδόστρωμα, η πλημμελής προπόνηση και διατροφή, η έλλειψη προθέρμανσης και αποθεραπείας είναι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα προβλημάτων με την πελματιαία απονεύρωση.
Συμπτώματα.
Τ
α συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται η πελματιαία απονευρωσίτιδα είναι πόνος κάτω από την πτέρνα (σε αντίθεση με τον πόνο πίσω από την πτέρνα ο οποίος συνήθως οφείλεται σε τενοντίτιδα του Αχίλλειου). Ο πόνος εντοπίζεται είτε κεντρικά είτε, συχνότερα, προς την εσωτερική πλευρά του οστού της πτέρνας. πολλοί ασθενείς επισκέφτοναι τον ορθοπαιδικό αιτιώμενοι πόνο στο πέλμα του. Ο πόνος στο πέλμα το πρωί είναι πιο έντονος. Ειδικά στα πρώτα πρωινά βήματα ο πόνος είναι εντονότερος και ο ασθενής δυσκολεύεται να πατήσει στο έδαφος. Όταν το πόδι ζεσταθεί ο πόνος υποχωρεί αισθητά. Εάν ο ασθενής συνεχίζει της δραστηριότητες του παρά το γεγονός ότι πονάει ή αφεθεί χωρίς θεραπεία, ο πόνος θα χειροτερεύσει. Ο λόγος είναι ότι στην φλεγμαίνουσα περιοχή δημιουργούνται μικρορήξεις στις ίνες της απονεύρωσης.
Θεραπεία.
Η θεραπεία συνίσταται σε ανάπαυση και διακοπή αθλητικής δραστηριότητας μέχρι να ελεγχθεί η φλεγμονή και ο πόνος. Ο ορθοπαιδικός σας θα δώσει αντιφλεγμονώδη αγωγή είτε με χάπια είτε με τοπική έγχυση κορτιζόνης στην περιοχή της έκφυσης της πελματιαίας απονεύρωσης στην πτέρνα. Επίσης η παγοθεραπεία βοηθά ώστε να μειώσουμε τον πόνο και την φλεγμονή. Η χρήση υποπτερνίου (ένθετο,”πάτος” για πελματιαία απονευρωσίτιδα) μπορεί να μειώσει την τοπική πίεση στο σημείο της φλεγμονής – κάποιες φορές μπορεί όμως να υπάρξει επιδείνωση με την χρήση του. Επίσης χρήσιμος είναι ένας νάρθηκας που τον φοράει ο ασθενής την νύκτα (night splint) ώστε να διατηρεί μια ήπια διάταση στην απονεύρωση, εμποδίζοντας την βράχυνση της κατά την διάρκεια του ύπνου. Όταν τα συμπτώματα αρχίζουν να υποχωρούν με την φαρμακευτική αγωγή και την αποφόρτιση του άκρου τότε είναι η κατάλληλη περίοδος για την έναρξη ενός ασκησιολογίου αποκατάστασης. Στο Ορθοπαιδικό Ιατρείο Πάτρας, λαμβάνοντας υπόψη το προφίλ του ασθενούς και την δραστηριότητα του, καταρτίζεται ασκησιολόγιο διατάσεων και ενδυνάμωσης προκειμένου να εξαλειφθούν τα συμπτώματα εντελώς καθώς και να προληφθεί η επανεμφάνιση του προβλήματος στο άμεσο μέλλον.
Η φυσικοθεραπευτική αγωγή συνιστάται στην εφαρμογή τεχνικών διάτασης και manual mobilization με σκοπό την μείωση της τάσης στην απονεύρωση και στους μύες της γαστροκνημίας, στην εφαρμογή ειδικής περίδεσης (taping) ώστε να υποστηριχθεί η απονεύρωση και η εφαρμογή της λεγόμενης shock wave therapy (κρουστικός υπέρηχος).
Περίπου το 90% των ασθενών που αντιμετωπίζονται συντηρητικά θεραπεύονται εφόσον έχουν και την απαιτούμενη υπομονή. Η πλήρης ίαση μπορεί να επέλθει μετά από διάρκεια θεραπείας έως και 2-3 μηνών τουλάχιστον. Σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει βελτίωση με την συντηρητική αγωγή και τα συμπτώματα υποτροπιάζουν καταφεύγουμε, σαν τελευταία λύση, στην χειρουργική θεραπεία, κατά την οποία γίνεται μερική διατομή / αποσυμπίεση της πελματιαίας απονεύρωσης στην έκφυση της.
Κάποιες φορές το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στην πελματιαία απονεύρωση, αλλά στην πίεση ενός νευρικού κλάδου (νεύρο του Baxter) που περνά εν τω βάθει της απονεύρωσης. Υπάρχει δηλαδή μια κατάσταση πιεστικής νευροπάθειας. Τα συμπτώματα μπορεί να μοιάζουν αλλά ο ορθοπαιδικός μετά από μια ενδελεχή εξέταση μπορεί να βάλει αναγνωρίσει αν το πρόβλημα είναι μόνο η φλεγμονή της απονεύρωσης ή υπάρχει και η παγίδευση του προαναφερόμενου νευρικού κλάδου. Σε αυτή την περίπτωση η αποφόρτιση είναι καίριας σημασίας για την θεραπεία. Η χειρουργική αποσυμπίεση του νευρικού κλάδου είναι η επεμβατική μέθοδος θεραπείας.
Κλείνοντας να υπενθυμίσω ότι το Ορθοπαιδικό Ιατρείο Πάτρας και εγώ προσωπικά μέσω του www.patrasortho.gr θα χαρώ να απαντήσω σε τυχόν απορίες σχετικά με την παραπάνω πάθηση να σας υποδεχτώ στον χώρο μου, να σας εξετάσω, και τέλος να σας προτείνω την κατάλληλη για εσάς θεραπεία πάντα με γνώμονα τις κατευθυντήριες οδηγίες της διεθνούς βιβλιογραφίας.
Δημήτρης Αθ. Παναγιωτόπουλος MD, Msc, PHD(c).
Xειρουργός Ορθοπαιδικός