Εισαγωγή
Το κάταγμα βάσης του 5ου μεταταρσίου αποτελεί ξεχωριστό σύνολο κακώσεων του άκρου πόδα, με διαφορετική αντιμετώπιση από τα κατάγματα των άλλων μεταταρσίων. Είναι αρκετά συχνά σε αθλητές και μπορεί να είναι αποτέλεσμα οξέος τραυματισμού (διάστρεμμα ή μια ανώμαλη πτώση) ή να προέρχονται από χαμηλής έντασης επαναλαμβανόμενη κάκωση (κάταγμα κοπώσεως). Έτσι, τα βλέπουμε πολύ συχνά σε δρομείς (δρομείς και κάταγμα κόπωσης πέμπτου μεταταρσίου) αλλά και σε αθλήματα όπως ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση, χορός και άλλα αθλήματα που περιλαμβάνουν άλματα και αλλαγές κατεύθυνσης.
Ταξινόμηση.
Συνήθως αναφέρονται ως κατάγματα Jones, ωστόσο αυτή η ονομασία ταιριάζει και αντιστοιχεί σε ένα τύπο καταγμάτων αυτής της περιοχής. Για τα υπόλοιπα κατάγματα υπάρχουν πιο ακριβείς και ανατομικές περιγραφές. Έτσι με βάση την εντόπιση τους τα κατάγματα της βάσης του 5ου μεταταρσίου ταξινομούνται σε κατάγματα ζώνης 1, 2 ή 3.
Τα κατάγματα της ζώνης 1 αφορούν αποσπαστικά κατάγματα του φύματος (της κορυφής) του 5ου μεταταρσίου (σημείο όπου καταφύεται ο τένοντας του βραχέως περονιαίου) και συνήθως είναι αποτέλεσμα μια βίαιης κίνησης υπτιασμού του άκρου πόδα, όπως συμβαίνει σε ένα διάστρεμμα (“στραμπούλιγμα” και κάταγμα βάσης πέμπτου μεταταρσίου). Τα κατάγματα της 
ζώνης 2 αποτελούν τα τυπικά κατάγματα Jones και αφορούν την περιοχή μεταξύ του φύματος και του σώματος του 5ου μεταταρσίου (περιοχή με ελάχιστη αγγείωση), ενώ τα κατάγματα της ζώνης 3 (πλέον το κάταγμα αφορά το σώμα του μεταταρσίου και μάλιστα στην λιγότερο αγγειούμενη περιοχή του) είναι συνήθως αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων μικροκακώσεων. Είναι ουσιαστικά κατάγματα κοπώσεως και είναι αυτά που θα συναντήσουμε συχνότερα σε αθλητές και κυρίως δρομείς.
Κλινική εικόνα κατάγματος 5ου μεταταρσίου.
Η κλινική εικόνα των καταγμάτων της βάσης του 5ου μεταταρσίου είναι παρόμοια με την κλινική εικόνα κάθε άλλου κατάγματος. Έτσι στο ιστορικό του ασθενούς θα υπάρχει ένας τραυματισμός (τύπου διαστρέμματος, πτώσης, ή άμεση πλήξη) που θα ακολουθείται από πόνο, οίδημα στην περιοχή του κατάγματος και μώλωπα (πρήξιμο και πόνος στην έξω επιφάνεια του ποδιού), είτε θα υπάρχει μια μακρά πορεία άλγους υπό φόρτιση (κατά τις αθλητικές δραστηριότητες) που τελικά θα καταλήξει σε μόνιμο πόνο και οίδημα στην περιοχή (κάταγμα κοπώσεως). Πολλές φορές τα κατάγματα της ζώνης 1 μένουν αδιάγνωστα γιατί ο ασθενής θεωρεί ότι είναι ένα απλό διάστρεμμα και δεν δίνει περισσότερη σημασία. Τελικά αυτά μπορεί να αναγνωριστούν τυχαία από μια ακτινογραφία που θα γίνει στην περιοχή για κάποιον άλλο τραυματισμό ή επειδή ο ασθενής δεν θα μπορέσει να επιστρέψει στην πρότερη κατάσταση του μετά από ένα “παράδοξα” μεγάλο διάστημα που φύλαγε το υποτιθέμενο “στραμπούλιγμα” του.
Διάγνωση κατάγματος 5ου μεταταρσίου.
Η διάγνωση βασίζεται αρχικά σε ένα καλό ιστορικό καθώς και στον απαραίτητο ακτινολογικό έλεγχο της περιοχής. Η απεικόνιση της περιοχής με ακτινογραφία είναι απαραίτητη τόσο για την διάγνωση αλλά και για την θεραπεία μιας και αυτή καθορίζεται από την ταξινόμηση του κατάγματος. Η αξονική (CT) και η μαγνητική τομογραφία (MRI) δεν είναι απαραίτητες στην διάγνωση αυτών των καταγμάτων. Είναι όμως χρήσιμες σε περιπτώσεις που τα κατάγματα αυτά καθυστερούν να πωρωθούν (κολλήσουν) παρά την ακινητοποίηση.
Θεραπεία κατάγματος 5ου μεταταρσίου.
Η άμεση αντιμετώπιση μέχρι τον ακτινολογικό έλεγχο ακολουθεί τις αρχές αντιμετώπισης κάθε τραυματισμού (ανάπαυση, παγοθεραπεία, επίδεση και ανύψωση). Όταν πλέον γίνει η διάγνωση και η ταξινόμηση του κατάγματος τότε ακολουθείται η ενδεδειγμένη για το κάθε κάταγμα θεραπεία.
Τα κατάγματα της ζώνης 1 (αποσπαστικά κατάγματα φύματος) μπορούν να αντιμετωπισθούν συντηρητικά με περιπατητικό κηδεμόνα ή γυψονάρθηκα ή ακόμα και με υπόδημα με άκαμπτη σόλα (νάρθηκες για κάταγμα βάσης πέμπτου μεταταρσίου) και κινητοποίηση στα όρια του πόνου. Σε αυτή την περίπτωση ελοχεύει ο κίνδυνος ο ασθενής να είναι περισσότερο “επιθετικός” και να κάνει πράγματα περισσότερα από αυτά που πρέπει με μόνο αποτέλεσμα τα ενοχλήματα να παραμείνουν για ένα 6μηνο. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι πολλά από αυτά τα κατάγματα διαφεύγουν της διάγνωσης, μιας και ο ασθενής νομίζει ότι έχει ένα απλό “στραμπούλιγμα” και συνεχίζει την καθημερινότητα του όπως του επιτρέπει το υποτιθέμενο “στραμπούλιγμα”.
Τα κατάγματα Jones (κατάγματα ζώνης 2) και τα κατάγματα κοπώσεως (κατάγματα ζώνης 3) λόγω της μειωμένης αιμάτωσης τους έχουν μεγάλο χρόνο πώρωσης καθώς επίσης και μεγάλο ποσοστό ψευδαρθρώσεων (δεν κολλούν). Συνεπώς εδώ η θεραπευτική προσέγγιση έχει δύο δρόμους. Η μια επιλογή είναι η ακινητοποίηση με γύψο (χαμηλός γύψος για κάταγμα πέμπτου μεταταρσίου) και αποφόρτιση (βάδιση με βακτηρίες) για 6 με 8 εβδομάδες και μετά φόρτιση ανάλογα με τα ακτινολογικά ευρήματα των επανέλεγχων. Αυτή η επιλογή αφορά τον γενικό πληθυσμό και τους ερασιτέχνες αθλητές ( αυτούς που αθλούνται για τον εαυτό τους).
Για τους επαγγελματίες αθλητές και δη για αυτούς των υψηλών επιδόσεων, καθώς και για όσους αντιμετωπίσθηκαν συντηρητικά με γύψο και τελικά το κάταγμα δεν “κόλλησε”, η χειρουργική αντιμετώπιση είναι η ενδεδειγμένη θεραπεία. Η πλέον σύγχρονη αντιμετώπιση είναι η διαδερμική οστεοσύνθεση του κατάγματος του πέμπτου μεταταρσίου με ενδομυελικό κοχλία δίνοντας στον αθλητή την γρηγορότερη επιστροφή του στην ενεργό δράση και την μικρότερη πιθανότητα να οδηγηθεί το κάταγμα σε ψευδάρθρωση.
Επιπλοκές.
- Ψευδάρθρωση κατάγματος βάσης πέμπτου μεταταρίου. Έχει περισσότερες πιθανότητες να εμφανιστεί στα κατάγματα ζώνης 2 και ζώνης 3 λόγω της μειωμένης αιμάτωσης των περιοχών αυτών του οστού καθώς επίσης και στους ασθενείς που είναι καπνιστές (μειωμένη παροχή οξυγόνου λόγω του καπνίσματος!!!). Επίσης έχει αναφερθεί ότι η διάμετρος (μικρότερη διάμετρος) του κοχλία που θα χρησιμοποιηθεί κατά την χειρουργική επέμβαση μπορεί να ευθύνεται για την καθυστερημένη πώρωση ή την ψευδάρθρωση του κατάγματος.
- Αποτυχία της οστεοσύνθεσης. Έχει περισσότερες πιθανότητες να συμβεί στους υψηλών επιδόσεων αθλητές, σε αυτούς που επιστρέφουν στην ενεργό δράση πριν αναδειχθεί η πώρωση “το κόλλημα” του κατάγματος στις ακτινογραφίες καθώς και στις περιπτώσεις που ο κοχλίας που χρησιμοποιήθηκε για την οστεοσύνθεση του κατάγματος ήταν υπερβολικά μακρύς.
Συνεπώς για την αποφυγή των επιπλοκών θα πρέπει να έχει γίνει η σωστή επιλογή της θεραπευτικής προσέγγισης του κατάγματος και να υπάρχει μια συνεχής επίβλεψη του ασθενή από τον θεράποντα ιατρό. Στο Ορθοπαιδικό Ιατρείο Πάτρας, η θεραπευτική προσέγγιση του κατάγματος γίνεται πάντα με τις επιταγές της διεθνούς βιβλιογραφίας και η παρακολούθηση του ασθενούς σε τακτική βάση (εβδομαδιαία στην αρχή και έπειτα ανά 10ήμερο) προκειμένου να παρακολουθείται η πορεία του κατάγματος. Αφού έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της πώρωσης του κατάγματος δίνονται οδηγίες για την σταδιακή επανένταξη του αθλητή στις αθλητικές δραστηριότητες. Η παρακολούθηση του σταματά όταν επανέλθει στη πρότερη του τραυματισμού αθλητική δραστηριότητα.
Κλείνοντας να υπενθυμίσω ότι το Ορθοπαιδικό Ιατρείο Πάτρας και εγώ προσωπικά μέσω του www.patrasortho.gr θα χαρώ να απαντήσω σε τυχόν απορίες σχετικά με τα κατάγματα της βάσης του 5ου μεταταρσίου να σας υποδεχτώ στον χώρο μου, να σας εξετάσω, και τέλος να σας προτείνω την κατάλληλη για εσάς θεραπεία πάντα με γνώμονα τις κατευθυντήριες οδηγίες της διεθνούς βιβλιογραφίας.
Δημήτρης Αθ. Παναγιωτόπουλος MD, Msc, PHD(c).
Xειρουργός Ορθοπαιδικός