Γενικά.
Το σύνδρομο πίεσης λιπώδους σώματος αποτελεί αιτία άλγους στη πρόσθια επιφάνεια του γόνατος ως αποτέλεσμα πίεσης του υποεπιγονατιδικού λιπώδους σώματος. Σαν κλινική οντότητα η νόσος Hoffa (όπως αλλιώς αναφέρεται το σύνδρομο πίεσης λιπώδους σώματος ή σύνδρομο πρόσκρουσης λιπώδους σώματος) αποτελεί μια ολοένα και περισσότερο αναγνωρίσιμη αιτία άλγους του γόνατος ιδιαίτερα σε δρομείς αλλά και σε άλλους αθλητές ή ακόμα και στον γενικό πληθυσμό. Σχετίζεται με την πίεση (συμπίεση) του υποεπιγονατιδικού λιπώδους σώματος κατά την άθληση.
Ανατομία.
Το λιπώδες σώμα είναι μια δομή από λιπώδη ιστό το οποίο βρίσκεται στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος πίσω από τον επιγονατιδικό σύνδεσμο, κάτω από την επιγονατίδα. Βρίσκεται εκεί έχοντας προστατευτικό ρόλο. Κάποιες φορές όμως δύναται να προκαλεί και πόνο, όταν αυτό παγιδεύεται και συμπιέζεται μεταξύ του μηρού και της κνήμης.
Αιτίες.
Οι αιτίες που το προκαλούν είναι, είτε μια οξεία κάκωση στο γόνατο (το 85% των περιπτώσεων), είτε μια χρόνια, επαναλαμβανόμενη επιβάρυνση (το 15% των περιπτώσεων), όπως για παράδειγμα δραστηριότητες που απαιτούν πλήρη κάμψη (βαθειά καθίσματα) ή πλήρη έκταση (ορθοστασία) του γόνατος, καθώς επίσης αθλήματα που απαιτούν κάμψη και έκταση του γόνατος με έκρηξη (πχ: αθλήματα με λακτίσματα ή με άλματα) ή αθλήματα που έχουν άμεση επαφή (όπως μπάσκετ, ποδόσφαιρο). Θα πρέπει εδώ να προστεθεί ότι το σύνδρομο του λιπώδους σώματος εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα και δη γυναίκες, στις οποίες τα γόνατα σε όρθια θέση βρίσκονται σε υπερέκταση. Τα γόνατα αυτά λέγονται ανάκυρτα γόνατα, αποτελούν φυσιολογική παραλλαγή (σε άτομα που παρουσιάζουν μια γενικευμένη χαλαρότητα στους συνδέσμους), αλλά προδιαθέτουν στη εμφάνιση του συνδρόμου μιας και λόγω της θέσης που λαμβάνουν τα οστά της κνήμης και του μηρού είναι πιο εύκολο να παγιδεύσουν και να πιέσουν το λιπώδες σώμα του γόνατος
Κλινική εικόνα.
Τα συχνότερα συμπτώματα είναι:
- Πόνος πίσω από την επιγονατίδα.
- Πόνος που επιδεινώνεται κατά την υπερέκταση του ποδιού (“πονάω όταν τεντώνω πολύ το γόνατο”).
- Πόνος σε παρατεταμένη παραμονή του γόνατος σε μία θέση (“δεν μπορώ να κάτσω σε καρέκλα πολύ ώρα ή όρθιος πολύ ώρα”). Αν συνυπάρχει και κάποια υμενική πτυχή τότε μπορεί να υπάρχει μια ψευδοαστάθεια και πόνος όταν ο ασθενής είναι καθήμενος για πολύ ώρα σε καρέκλα. Το συγκεκριμένο εύρημα λέγεται σημείο του θεάτρου (theatre sign) και έχει πάρει την ονομασία του από το γεγονός ότι ο ασθενής έχει ενοχλήματα από το γόνατο όταν κάθεται σε θέσεις όπως είναι αυτές του θεάτρου ή του κινηματογράφου ή του λεωφορείου ή του αεροπλάνου, που είναι στενές και δεν του δίνουν το περιθώριο για να κάνει κινήσεις έκτασης προκειμένου να νοιώσει το γόνατο του καλύτερα.
- Μερικές φορές υπάρχει και οίδημα (συσσώρευση υγρού εντός του γόνατος – ύδραρθρο).
Διάγνωση.
Η διάγνωση του συνδρόμου του λιπώδους σώματος απαιτεί μεγάλη κλινική υποψία από τον ορθοπαιδικό μιας και πολύ συχνά υποδιαγιγνώσκεται. Για την διάγνωση απαιτείται η λήψη ενός λεπτομερέστατου ιστορικού που. Πολλές φορές από το ιστορικό θα βρεθεί ότι ο ασθενής είχε κατά καιρούς στο παρελθόν ανάλογα συμπτώματα που δεν μπορούσε να τα αποδώσει κάπου . Ύστερα θα ακολουθήσει μια ενδελεχής φυσική εξέταση του γόνατος, αφού πολλά από τα συμπτώματα που παρουσιάζει το σύνδρομο του λιπώδους σώματος είναι όμοια με αυτά άλλων παθήσεων που προέρχονται από άλλες δομές του γόνατος. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες δοκιμασίες που μας βάζουν ή αποκλείουν την υποψία για την παρουσία της πίεσης του λιπώδους σώματος. Όταν πλέον έχει τεθεί η υποψία, η επιβεβαίωση θα γίνει με την εκτέλεση μιας μαγνητικής του γόνατος. Εκεί θα φανεί ο ερεθισμός του λιπώδους σώματος, η μεγαλύτερη έκταση που μπορεί να καταλαμβάνει καθώς και η παρουσία της υμενικής πτυχής (plica), που συνήθως είναι υπεύθυνη για την παγίδευση και την πίεση του λιπώδους σώματος ανάμεσα στα οστά .
Θεραπεία.
Η θεραπεία του συνδρόμου του λιπώδους σώματος είναι αρχικά συντηρητική. Στην οξεία φάση ο ασθενής θα πρέπει να αποφορτίσει το πάσχον σκέλος για να δώσει την ικανότητα στο γόνατο να “ηρεμήσει”. Προεξάρχουσα θέση στην θεραπεία αποτελεί η παγοθεραπεία, η οποία βοηθά στην μείωση του πόνου και της φλεγμονής.
Παγοθεραπεία:
- Χρησιμοποιείστε παγοκύστες ή κάντε μασάζ με ένα παγάκι.
- Χρόνος 10 με 15 λεπτά κάθε 2 με 3 ώρες είναι το ιδανικό. Αν δεν μπορείτε σε αυτή την συχνότητα, τότε, όσο περισσότερες φορές μπορείτε, τόσο πιο αποδοτικό.
- ΠΆΝΤΑ παγοθεραπεία μετά από την άθληση και τις δραστηριότητες που σας προκαλούν τον πόνο (πχ ορθοστασία)
Ζεστά επιθέματα:
- Χρησιμοποιείστε μια θερμοφόρα ή λίγο ζεστό νερό.
- ΠΟΤΈ στην οξεία φάση, παρά μόνο μετά το πέρας 72 ωρών οπωσδήποτε.
- Να κάνετε χρήση ζεστών επιθεμάτων ΠΡΙΝ την έναρξη των ασκήσεων ενδυνάμωσης και των διατάσεων. Μετά το τέλος να θυμάστε ότι ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΉΣΕΤΕ ΠΑΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ.
Τα Αντιφλεγμονώδη βοηθούν ίσως τις πρώτες ημέρες από την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Η λήψη τους να μην υπερβαίνει τις 7 ημέρες και πάντα στην δόση που σας έχει προτείνει ο Ορθοπαιδικός σας. Οι διάφορες αντιφλεγμονώδεις αλοιφές μπορεί να βοηθούν στην ανακούφιση του πόνου και μπορούν να χρησιμοποιούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα με ασφάλεια. Αν τα συμπτώματα είναι πάρα πολύ έντονα τότε υπάρχει και η λύση της έγχυσης στο γόνατο κορτιζονούχου σκευάσματος από τον ορθοπαιδικό σας.
Όταν τα έντονα συμπτώματα υποχωρήσουν τότε ο ασθενής μπορεί να ξεκινήσει συγκεκριμένες ασκήσεις ενδυνάμωσης και διατάσεις. Αυτές έχουν ως στόχο να μειώσουν τον πόνο στις καθημερινές δραστηριότητες. Το ασκησιολόγιο με τις ασκήσεις ενδυνάμωσης και τις διατάσεις για το σύνδρομο πίεσης του λιπώδους σώματος θα το λάβετε από το ορθοπαιδικό Ιατρείο Πάτρας και μπορείτε να το κάνετε σπίτι ή/και με την βοήθεια ενός φυσιοθεραπευτή/γυμναστή. Μερικές φορές ίσως είναι χρήσιμο και ανακουφιστικό ιδιαίτερα, η χρήση ενός ένθετου πτέρνας για το παπούτσι, έτσι ώστε το γόνατο να μην κάνει υπερέκταση.
Για τις περιπτώσεις που τα συμπτώματα έχουν χρονίσει, πέραν του διμήνου, τα παραπάνω μπορεί και να μην είναι αρκετά προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα και πλέον η χερουργική αντιμετώπιση του συνδρόμου πίεσης του λιπώδους σώματος έχει πλέον θέση στην θεραπεία.. Σε αυτές τις περιπτώσεις η θεραπεία είναι η αρθροσκοπική μερική εκτομή του λιπώδους σώματος μαζί με ταυτόχρονη αφαίρεση της υποεπιγονατιδικής υμενικής πτυχής όταν αυτή είναι παρούσα. Στην συνέχεια ο ασθενής ακολουθεί ένα έντονο πρόγραμμα φυσιοθεραπείας 8 εβδομάδων. Τα αποτελέσματα είναι πολύ ικανοποιητικά με τος περισσότερους ασθενείς να αναφέρουν πλήρη υποχώρηση των συμπτωμάτων. Η μη πλήρης υποχώρηση των συμτωμάτων ή η παραμονή της προεγχειρητικής συμπτωματολογίας μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε ανεπαρκούς αφαίρεσης του λιπώδους σώματος, είτε ύπαρξης χόνδρινων βλαβών στην άρθρωση του γόνατος.
Κλείνοντας να υπενθυμίσω ότι το Ορθοπαιδικό Ιατρείο Πάτρας και εγώ προσωπικά μέσω του www.patrasortho.gr θα χαρώ να απαντήσω σε τυχόν απορίες σχετικά με το σύνδρομο λιπώδους σώματος του γόνατος, να σας υποδεχτώ στον χώρο μου, να σας εξετάσω, και τέλος να σας προτείνω την κατάλληλη για εσάς θεραπεία πάντα με γνώμονα τις κατευθυντήριες οδηγίες της διεθνούς βιβλιογραφίας.
Δημήτρης Αθ. Παναγιωτόπουλος MD, Msc, PHD(c).
Xειρουργός Ορθοπαιδικός