Πόνος στην μέση – Οσφυαλγία.

Η Οσφυαλγία, δηλαδή ο πόνος στην μέση, είναι ένα σύμπτωμα και όχι πάθηση. Μπορεί να εμφανιστεί σε πολλές παθήσεις είτε αφορούν τη μέση, είτε αφορούν άλλα όργανα, όπως ο νεφρός ή το έντερο. Η οσφυαλγία είναι το πιο συχνό σύμπτωμα μετά τον πονοκέφαλο (κεφαλαλγία). Άτομα που έχουν περάσει το 30 ο έτος της ηλικίας, ένα 80% εξ αυτών θα περάσει κάποια περίοδο της ζωής του κρίση Οσφυαλγίας ή Οσφυοισχιαλγίας που θα τον κρατήσει μακρυά από την εργασία του και θα τον καθηλώσει στο κρεβάτι για λίγες ή ακόμα και για πολλές ημέρες.

Για να καταλάβουμε το τι προκαλεί την οσφυαλγία, τον πόνο στη μέση, καλό θα ήταν να δούμε τι απαρτίζει την περιοχή της μέσης.Η περιοχή της ‘’μέσης’’ αποτελεί μια πολύπλοκη δομή από σπονδύλους, μεσοσπονδύλιους δίσκους, τον νωτιαίο μυελό και τα νεύρα.

Οι παραπάνω δομές είναι οι ακόλουθες:

Οι 5 Οσφυϊκοί Σπόνδυλοι. Ενώνονται μεταξύ τους με αρθρώσεις και ενώνουν την υπόλοιπη σπονδυλική στήλη με την λεκάνη

6 Μεσοσπονδύλιους Δίσκους (Μ.Δ). Είναι τοποθετημένοι μεταξύ των σπονδύλων και λειτουργούν σαν μαξιλάρι, σαν αμορτισέρ, απορροφώντας του κραδασμούς, προστατεύοντας έτσι τους σπονδύλους

Οι Μικρές Αρθρώσεις (Facets). Είναι οι αρθρώσεις με τις οποίες συνδέονται οι σπόνδυλοι μεταξύ τους και μπορούν να έχουν ένα βαθμό κίνησης.

Μύες και Σύνδεσμοι. Βρίσκονται γύρω από την σπονδυλική στήλη (Σ.Σ) και της παρέχουν σταθερότητα και υποστήριξη.

Νωτιαίος Μυελός και τα Νεύρα. Αποτελούν τα καλώδια ενός ηλεκτρικού συστήματος, μεταφέροντας την εντολή από τον ‘’διακόπτη΄΄ (εγκέφαλο) για το άναμμα της ‘’λάμπας’’ (κινήσεις στα πόδια μας)

Αιτίες από την Σπονδυλική στήλη που προκαλούν τον πόνο στη μέση ή αλλιώς την οσφυαλγία

Μυόσπασμος και διαστρέμματα στην περιοχή αυτή: Οι μύες της ‘’μέσης’’ προσφέρουν την απαραίτητη δύναμη και σταθεροποίηση στην Σ.Σ για την πραγματοποίηση των καθημερινών μας δραστηριοτήτων (βάδισμα, σήκωμα βάρους, ορθοστασία). Μυόσπασμος μπορεί να προκληθεί όταν οι μύες της περιοχής έχουν χάσει την στοιχειώδη καλή κατάσταση τους ή είναι πολύ ταλαιπωρημένοι από εργασίες. Ο μυόσπασμος στην μέση είνια το γνωστό σε όλους λουμπάγκο. Οι σύνδεσμοι από την άλλη πλευρά συγκρατούν τους σπονδύλους μεταξύ τους και προσδίδουν σταθερότητα στην ‘’μέση’’. Διάστρεμμα (‘’κόψιμο’’) σε αυτούς τους συνδέσμους μπορεί να συμβεί μετά από μια απότομη και βίαια κίνηση. Για να συμβεί το διάστρεμμα όμως θα πρέπει οι σύνδεσμοι , όπως είπαμε και με τους μύες, να έχουν απολέσει την στοιχειώδη καλή κατάσταση τους (να έχουν ‘’ αδυνατήσει’’), ή να έχουν γίνει πολύ σκληροί λόγω της κατάχρησης που κάνουμε στην μέση από πολλή δουλειά.

Αρθρίτιδα.

Η φυσιολογική φθορά με τον χρόνο καθώς και κληρονομικοί παράγοντες, προκαλούν εκφυλιστικές αλλοιώσεις στους μεσοσπονδύλιους δίσκους (‘’εκφυλιστική νόσος του δίσκου ή δισκοπάθεια ) και αρθριτικές αλλοιώσεις στις μικές αρθρώσεις. Αυτές οι αλλαγές εμφανίζονται σε όλους έως ένα βαθμό, καθώς μεγαλώνουμε, με λίγους και ανεκτούς πόνους και μικρή απώλεια της κινητικότητας της Σ.Σ. Όταν όμως είναι έντονες οι παραπάνω αλλοιώσεις τότε προκαλούν δυσκαμψία στην ‘’μέση’’ και έντονους πόνους.

Οστεοπόρωση και κατάγματα σπονδύλων.

Με την πέρασμα των χρόνων όλα τα οστά χάνουν μέρος από την ‘’δύναμη’’ τους. Οι οσφυϊκοί σπόνδυλοι, ιδίως σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες , μπορεί να υποστούν κάταγμα ή να συμπιεστούν, είτε αυτόματα (μια απότομη κίνηση), είτε μετά από μια πτώση στο έδαφος από την όρθια στάση, είτε από σήκωμα ενός βαριού αντικειμένου

Κήλη Μεσοσπονδύλιου Δίσκου (δισκοπάθεια, δισκοκήλη).

Όπως είπαμε οι Μ.Δ λειτουργούν σαν μαξιλάρια απορροφώντας τους κραδασμούς. Με την πρόοδο της ηλικίας, οι Μ.Δ χάνουν αυτήν την απορροφητική τους δράση σταδιακά. Επιπλέον μπορεί να υποστούν ρήξεις (‘’σκισίματα”) . Τα ανωτέρω μπορεί να είναι αιτίες πόνου στην ‘’μέση’’. Αν τώρα η ρήξη είναι μεγάλη, ο Μ.Δ παραμορφώνεται, φτιάχνοντας ένα εξόγκωμα (όπως γίνεται με μια χαλασμένη μπάλα ή λάστιχο ποδηλάτου ή αυτοκινήτου που σε κάποιο σημείο φτιάχνει ένα ‘’βυζί’’), το οποίο μπορεί να πιέζει είτε τον νωτιαίο μυελό είτε ένα νεύρο και να προκαλεί πόνο και μούδιασμα στο πόδι ( πχ: πίεση του ισχιακού νεύρου ”ισχιαλγία” πόνος και μούδιασμα ή ρεύμα από την πίσω πλευρά του ποδιού μέχρι και τα δάκτυλα).

Παθήσεις γειτονικών στην Σ.Σ οργάνων που προκαλούν οσφυαλγία.

Διάφορες φλεγμονές και λιθιάσεις των νεφρών ή των ουρητήρων (κωλικός νεφρού, ουρολοιμώξεις). Φλεγμονές από τις ωοθήκες την μήτρα και τον προστάτη στους άνδρες. Φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (κολίτιδα, νόσος Cronh, σπαστικό έντερο). Φλεγμονές των αρθρώσεων που ενώνουν το ιερό οστό με την λεκάνη (ιερολαγονίτιδες). Όγκοι από τα όλα τα παραπάνω στοιχεία και όργανα και τέλος ανευρύσματα ή απόφραξη των μεγάλων αγγείων της περιοχής, της κοιλιακής αορτής ή των Λαγόνιων αρτηριών. Όλα τα ανωτέρω μπορεί να εμφανιστούν με μόνο σύμπτωμα τον πόνο στην μέση, την οσφυαλγία δηλαδή.

Το παρόν κείμενο επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση της οσφυαλγίας που προέρχεται από της παθήσεις που αφορούν στην Σπονδυλική Στήλη. Η οσφυαλγία που προέρχεται από παθήσεις των γειτονικών οργάνων θα πρέπει να διαγιγνώσκονται και να αντιμετωπίζονται με την δέουσα προσοχή από ιατρούς των ανάλογων ειδικοτήτων.

Τρόποι αποφυγής πρόκλησης πόνου στη μέση (οσφυαλγίας) στο σπίτι και την δουλεία.

Οι δουλείες πρέπει να γίνονται χωρίς βιασύνη.

• Φέρτε τον εαυτό σας κοντά στο αντικείμενο που θέλετε να σηκώσετε. Ανοίχτε τα πόδια σας έτσι ώστε να έχετε μια ευρεία στάση στήριξης. Λυγίστε τα γόνατά σας και κρατήστε την πλάτη σας όρθια. Σφίξτε τους κοιλιακούς σας και σηκώστε το αντικείμενο με τους μύες των ποδιών σας, όπως όταν σηκώνεστε από καθιστή θέση . Μην προσπαθήσετε να σηκώσετε μόνοι σας πολύ βαριά αντικείμενα ή με ακανόνιστο σχήμα. Ζητάτε βοήθεια.
• Αν θέλετε να σηκώσετε ένα ελαφρύ αντικείμενο από το πάτωμα, πχ τα κλειδιά που έπεσαν, τότε λυγίστε ελαφρά το ένα γόνατο και τεντώστε προς τα πίσω το άλλο πόδι. Κρατηθείτε από μια καρέκλα ή από ένα τραπεζάκι ή από το τοίχο που βρίσκεται κοντά σας καθώς φτάνετε το αντικείμενο.
• Όταν θέλετε να σηκώσετε μια βαλίτζα, σταθείτε δίπλα της, λυγίστε τα γόνατα σας με την πλάτη σας όρθια και σηκώστε την.
• Όταν κουβαλάτε/κρατάτε ένα αντικείμενο και θέλετε να το αφήσετε σε ένα πάγκο δίπλα σας, δεν στρίβετε την μέση σας. Γυρίζετε όλο το κορμί σας προς τον πάγκο κρατώντας το αντικείμενο πολύ κοντά στον κορμό σας, και το αφήνετε. Αν θέλετε να το αφήσετε σε ένα ράφι, τότε πλησιάζετε το ράφι όσο το δυνατό πιο κοντά, ανοίγετε τα πόδια σας με το ένα λίγο πιο μπροστά, έτσι ώστε να έχετε μια σταθερή βάση. Μην σκύψετε, αν το ράφι είναι χαμηλό, αλλά λυγίστε τα γόνατά σας και αφήστε το αντικείμενο. Αν το ράφι είναι ψηλά, μή τεντώνετε τα χέρια σας πάρα πολύ, έτσι ώστε να μην απομακρύνεται πολύ το αντικείμενο από τον κορμό σας. Φέρτε το αντικείμενο στο στέρνο σας, τοποθετείστε τα χέρια σας στην κάτω επιφάνεια του, έτσι ώστε να μπορείτε να το σπρώξετε προς τα πάνω. Να θυμάστε πάντα ότι πρέπει να σφίγγετε τους μύες της κοιλιάς σας.
• Κάθε μια ώρα αν είναι δυνατό, πρέπει να σηκώνεστε όρθιοι και να τεντώνεστε. Τοποθετήστε τα χέρια σας στην μέση σας και γείρετε ήπια προς τα πίσω.

Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία?

Οι περισσότεροι πόνοι στην μέση μπορούν να θεραπευτούν δραστικά ακολουθώντας τις οδηγίες του ορθοπαιδικού. Συνήθως είναι αναγκαία μια περίοδος τροποποίησης των καθημερινών δραστηριοτήτων σας, ακολουθούμενη κάποιες φορές από φ. αγωγή με αντιφλεγμονώδη και μυοχαλαρωτικά. Αν και μια περίοδος κατάκλισης είναι ευεργετική, εν τούτοις πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι μια ελαφρά δραστηριότητα επιταχύνει την ανάρρωση. Μπορεί για εσάς να μην είναι απαραίτητο να διακόψετε όλες τις καθημερινές σας δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου της δουλείας, αλλά μπορεί να είναι αρκετή η τροποποίησή τους πάντα με την επίβλεψη του ιατρού σας.

Αν πρόκειται για ένα οξύ γεγονός, ένα κρύο ντούζ ή δροσερές πετσέτες στην περιοχή για 15-20 λεπτά μπορεί να απαλύνουν τον πόνο και τον σπασμό τις πρώτες 48-72 ώρες. Αν έχει περάσει το χρονικό αυτό διάστημα τότε είναι ευεργετικά τα ζεστά επιθέματα ή το ζεστό μπάνιο, προσφέροντας μυοχάλαση και αυξάνοντας την αιματική ροή στην περιοχή που είναι και το ζητούμενο για την αποκατάσταση.

Όταν με το καλό ο πόνος υποχωρήσει τότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να αρχίσει η αποκατάσταση. Ένα πρόγραμμα ασκήσεων ενδυνάμωσης των μυών της ράχης και των κοιλιακών μυών, καθώς και διατάσεων για αύξηση της ευλυγισίας της ‘’μέσης’’. Αυτό μπορεί να συνδυαστεί και με έναν αριθμό συνεδριών φυσικοθεραπείας που θα στοχεύει στην εξάλειψη του πόνου (μαλάξεις, κινησιοθεραπεία, διαθερμίες, ρεύματα, υπέρηχοι, ΤΕΝS, Biofeedback). Η απώλεια βάρους είναι ‘’κλειδί’’ σε περιπτώσεις παραπανίσιων κιλών, μειώνοντας τόσο τον κίνδυνο επανεμφάνισης όσο και της σοβαρότητας σε περίπτωση που ξανασυμβεί. Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης είναι η διατήρηση των μυών της περιοχής σε καλή κατάσταση με γυμναστική, ο σωστός τρόπος στάσης του σώματος όταν καθόμαστε, δουλεύουμε, ή στεκόμαστε και βέβαια ο σωστός τρόπος ανύψωσης αντικειμένων όπως περιγράφτηκε παραπάνω.

Πότε είναι απαραίτητο ένα χειρουργείο?

Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν απαιτείται χειρουργείο. Ο συνηθέστερος λόγος για τον οποίο ένας ασθενής θα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση είναι για την αποσυμπίεση από έναν διαρραγέντα δίσκο ο οποίος προκαλεί πίεση στο νεύρο και πόνο με μούδιασμα στο πόδι που δεν αντιμετωπίσθηκε με την παραπάνω αγωγή. Άλλος λόγος είναι και οι έντονες αρθριτικές αλλοιώσεις που με την παρουσία οστεοφύτων που πιέζουν τα νεύρα και πρέπει και αυτά να αφαιρεθούν χειρουργικά.

Στο πλείστο των περιπτώσεων ο πόνος στην μέση είναι παροδικός και θα θεραπευτεί εντός λίγων ημερών ή εβδομάδων από το αρχικό συμβάν ακολουθώντας τα ανωτέρω. Αν τώρα ο πόνος χειροτερεύει ή δεν έχει περάσει μέσα σε 6 εβδομάδες, τότε πρέπει να επισκεφτείτε αν δεν το έχετε ήδη κάνει τον ορθοπαιδικό σας.

Ασκήσεις για ελαχιστοποίηση των προβλημάτων με τον πόνο στην μέση.

Μπορείτε να ελαχιστοποιήσετε τα προβλήματα με την μέση σας ακολουθώντας ένα πρόγραμμα ασκήσεων που θα ενδυναμώσουν τους μύες της ράχης, τους κοιλιακούς, του γλουτού και των μηρών. Πολλοί ασθενείς διατηρούν τους παραπάνω μύες σε καλή κατάσταση με διάφορους τρόπους, όπως: περπάτημα, τρέξιμο, ποδήλατο, κολύμπι. Κοντά σε αυτά υπάρχουν και ειδικές ασκήσεις που στοχεύουν άμεσα τους προαναφερθέντες μύες. Από το Ορθοπαιδικό ιατρείο Πάτρας θα σας δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες για τις καθημερινές δραστηριότητες καθώς και το προαναφερθέν ασκησιολόγιο προκειμένου να τονωθούν οι παραπάνω μύες που αποτελούν το φυσικό ‘’ζωνάρι’’ της μέσης. Πάντως, προτού ξεκινήσετε οποιοδήποτε πρόγραμμα ασκήσεων ενδυνάμωσης, θα πρέπει πρώτα να συζητήσετε με τον ορθοπαιδικό σας. Σε περίπτωση που έχετε το ελεύθερο, θα πρέπει να το ακολουθείτε καθημερινά.

Κλείνοντας να υπενθυμίσω ότι το Ορθοπαιδικό Ιατρείο Πάτρας και εγώ προσωπικά μέσω του www.patrasortho.gr θα χαρώ να απαντήσω σε τυχόν απορίες σχετικά με την παραπάνω πάθηση να σας υποδεχτώ στον χώρο μου, να σας εξετάσω, και τέλος να σας προτείνω την κατάλληλη για εσάς θεραπεία πάντα με γνώμονα τις κατευθυντήριες οδηγίες της διεθνούς βιβλιογραφίας.
Δημήτρης Αθ. Παναγιωτόπουλος MD, Msc, PHD(c).

Xειρουργός Ορθοπαιδικός